Học sinh, sinh viên Trường Cao đẳng Bình Phước học tập theo tư tưởng Hồ Chí Minh khi đọc tiểu thuyết “Mưa đỏ”

Thứ tư - 15/10/2025 22:32

Trong di sản tư tưởng vĩ đại mà Chủ tịch Hồ Chí Minh để lại cho dân tộc ta, vấn đề giáo dục thế hệ trẻ luôn được Người quan tâm hàng đầu. Theo Bác, thanh niên chính là lực lượng quyết định tương lai của dân tộc; sự hưng thịnh hay suy vong của đất nước, sự trường tồn hay diệt vong của chế độ đều gắn chặt với sự trưởng thành của thanh niên.

Học sinh, sinh viên Trường Cao đẳng Bình Phước học tập theo tư tưởng Hồ Chí Minh khi đọc tiểu thuyết “Mưa đỏ”

Trong Di chúc, Người từng khẳng định: “Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”. Vì vậy, giáo dục, rèn luyện thế hệ trẻ trở thành một nhiệm vụ chiến lược của Đảng, của Nhà nước và của toàn xã hội.
Trong lịch sử, tư tưởng Hồ Chí Minh đã soi đường cho biết bao thế hệ thanh niên Việt Nam dấn thân, cống hiến và hy sinh, thì trong văn học nghệ thuật, nhiều tác phẩm đã phản ánh sinh động sự hiện thực hóa tư tưởng ấy. Trong số đó, tiểu thuyết Mưa đỏ của Chu Lai là một trong những tác phẩm tiêu biểu. Lấy bối cảnh cuộc chiến đấu khốc liệt ở thành cổ Quảng Trị năm 1972, tác phẩm khắc họa chân thực và cảm động hình tượng lớp thanh niên Việt Nam - những người đã hiến dâng cả tuổi xuân, tình yêu và máu xương của mình cho độc lập, tự do của dân tộc.

  Đọc Mưa đỏ dưới góc nhìn tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục thế hệ trẻ không chỉ giúp chúng ta thấy rõ giá trị nghệ thuật và ý nghĩa tư tưởng của tác phẩm, mà còn gợi mở nhiều suy ngẫm cho công cuộc giáo dục thanh niên trong thời đại hôm nay.
Trước hết, cần khẳng định rằng trong hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh, vấn đề thanh niên và công tác giáo dục thanh niên giữ một vị trí trung tâm. Người luôn coi thanh niên là “người chủ tương lai của nước nhà” (Hồ Chí Minh toàn tập - Tập 10, NXB Chính trị quốc gia - Sự thật, 2011). Sức mạnh của đất nước, sự phát triển của dân tộc, theo Người, đều phụ thuộc lớn vào việc đào tạo, bồi dưỡng thế hệ trẻ. Nội dung cốt lõi trong tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục thanh niên có thể khái quát trên một số phương diện sau:
  Một, giáo dục lý tưởng cách mạng và lòng yêu nước. Người nhấn mạnh thanh niên phải có chí khí lớn, hoài bão cao đẹp, sống và hành động vì Tổ quốc, vì nhân dân. Thanh niên ta phải có chí khí to, không ham giàu sang, không sợ khó khăn gian khổ. Lý tưởng cách mạng chính là ngọn đuốc soi đường, giúp thanh niên vững vàng trong mọi thử thách.
Hai, giáo dục đạo đức cách mạng. Người luôn coi “đức là gốc”. Người yêu cầu thanh niên phải rèn luyện các phẩm chất cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; phải trung thực, khiêm tốn, sống nhân ái, đoàn kết. Người từng khẳng định: “Có tài mà không có đức là người vô dụng”.
Ba, trang bị tri thức và năng lực thực tiễn. Theo Người, thanh niên phải học tập văn hóa, khoa học - kỹ thuật để phục vụ đất nước. Học đi đôi với hành, lý luận gắn với thực tiễn. Người nói: “Học đi đôi với hành, học để hành, học mà không hành thì học vô ích, hành mà không học thì hành không trôi chảy” (Bài nói chuyện tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, ngày 21/10/1964).
  Bốn, rèn luyện ý chí và nghị lực. Thanh niên cần bản lĩnh kiên cường, không lùi bước trước gian khổ. Hồ Chí Minh căn dặn: “Không có việc gì khó, chỉ sợ lòng không bền, đào núi và lấp biển, quyết chí ắt làm nên”.
  Năm, phát huy tinh thần đoàn kết, nhân ái. Thanh niên phải biết gắn bó, yêu thương, đặt lợi ích tập thể lên trên cá nhân. Người nhấn mạnh: sức mạnh của tuổi trẻ chỉ có thể được nhân lên khi họ biết đoàn kết vì mục tiêu chung.
  Như vậy, tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục thế hệ trẻ mang tính toàn diện, vừa chú trọng lý tưởng - đạo đức - tri thức - nghị lực - đoàn kết, vừa đặt thanh niên trong mối quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng, giữa hiện tại và tương lai.
  Nhìn sang tiểu thuyết Mưa đỏ, tuy không trực tiếp tham chiến tại Quảng Trị, nhưng nhà văn Chu Lai đã xây dựng tác phẩm từ những chuyến đi thực tế, lắng nghe lời kể của những gia đình có người thân hy sinh nơi chiến trường khốc liệt ấy. Hơn thế nữa, ông viết bằng tâm thế của một người lính - bởi chính ông từng khoác áo lính, từng trải qua chiến tranh. Với ngòi bút hiện thực đậm chất sử thi nhưng thấm đẫm cảm xúc, Chu Lai đã tái hiện lại cuộc chiến giữ thành cổ Quảng Trị năm 1972 - một trong những trận đánh ác liệt nhất thời chống Mỹ.

Nổi bật trong tác phẩm là hình tượng lớp thanh niên - những chàng trai, cô gái tuổi đôi mươi, mang theo sức trẻ, tình yêu và ước mơ giản dị, nhưng khi Tổ quốc cần, họ sẵn sàng gác lại tất cả để ra trận. Các nhân vật trong Mưa đỏ thể hiện nhiều nét đặc trưng tiêu biểu: Lòng yêu nước nồng nàn và lý tưởng cao đẹp. Họ ra trận với tâm thế hiến dâng trọn vẹn, coi sự hy sinh của bản thân là tất yếu để đất nước trường tồn; Ý chí kiên cường, nghị lực phi thường. Giữa bom đạn ngút trời, trong máu lửa, họ vẫn bám trụ chiến hào, kiên gan giữ đất; Đời sống tình cảm phong phú, nhân văn. Họ có tình yêu, có nỗi nhớ gia đình, có khát khao hạnh phúc, nhưng tất cả được đặt sau trách nhiệm với Tổ quốc; Tinh thần đồng đội sâu nặng. Họ gắn bó máu thịt, chia sẻ sự sống và cái chết, cùng nhau vượt qua những giờ phút khốc liệt nhất.
Mưa đỏ đã dựng nên bức tượng đài hùng tráng về thế hệ trẻ Việt Nam trong chiến tranh - một thế hệ sống và chiến đấu đúng như tư tưởng Hồ Chí Minh về thanh niên. Nhà văn Chu Lai đã xây dựng hệ thống nhân vật và hình tượng là minh chứng sinh động cho tư tưởng Hồ Chí Minh: Mưa đỏ mở đầu hình ảnh người mẹ nghe bản giao hưởng do con trai mình sáng tác, được cất lên lặng lẽ trong khung cảnh một buổi sáng thanh bình tại Thủ Đô. theo lệnh tổng động viên, Cường sinh viên năm cuối nhạc viện, đã gác lại giấc mơ nghệ thuật để lên đường nhập ngũ. Anh là hình ảnh tiêu biểu cho thế hệ thanh niên Việt Nam thời bấy giờ, nuôi dưỡng khát vọng hòa bình, không ngại hy sinh vì Tổ quốc. Đội trưởng Tạ, giàu kinh nghiệm và bản lĩnh, là chỗ dựa tinh thần cho cả đơn vị. Sen, với hành động giả điên gây tranh cãi, phản chiếu những mâu thuẫn nội tâm con người trong thời loạn. Bình “vẩu” nhạy cảm với cái đẹp, Hải “gù” thô ráp nhưng chân thành, đại diện cho sự mộc mạc của người lao động. Hai tân binh Tú và Tấn còn non trẻ, vừa ngây thơ vừa hoang mang, song cũng chất chứa lý tưởng và khát vọng cống hiến.
Tiểu thuyết khắc họa một tiểu đội bảy người lính với xuất thân và tính cách khác nhau nhưng cùng gắn kết bởi lý tưởng và hoàn cảnh chiến tranh. Hình ảnh “mưa đỏ” chính là bầu trời đỏ máu, những lớp người ngã xuống rồi lớp khác tiếp bước. Đây là biểu tượng cho sức sống bất diệt của thế hệ trẻ, phản ánh tinh thần kiên quyết giành độc lập mà Hồ Chí Minh từng khẳng định. Những chi tiết đồng đội cõng nhau vượt hỏa tuyến, nhường nhau từng ngụm nước, cùng nhau chia điếu thuốc trước giờ xung phong… thể hiện sinh động tình yêu thương đồng chí, đồng bào mà Hồ Chí Minh luôn nhấn mạnh. Như vậy, đọc Mưa đỏ, chúng ta không chỉ xem nó là tác phẩm văn học phản ánh hiện thực chiến tranh, mà còn là một minh chứng nghệ thuật sống động cho sức sống lâu bền của tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục thế hệ trẻ.
Học sinh, sinh viên Trường Cao đẳng Bình Phước luôn chủ động làm theo lời Bác, tiếp tục nghiên cứu, vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục thế hệ trẻ để định hướng lý tưởng sống, xác định hoài bão lớn, khát vọng cống hiến, xây dựng đất nước phồn vinh. Rèn luyện đạo đức và nhân cách, bồi dưỡng tinh thần trách nhiệm, lòng trung thực, nhân ái, khắc phục chủ nghĩa cá nhân. Trang bị tri thức và kỹ năng, giúp thanh niên hội nhập, làm chủ khoa học - công nghệ, đóng góp cho sự phát triển bền vững. Phát huy tinh thần đoàn kết, xây dựng cộng đồng thanh niên vững mạnh, gắn bó, chung tay vì lợi ích quốc gia, dân tộc.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục thế hệ trẻ là một hệ thống quan điểm toàn diện, khoa học, giàu tính nhân văn, có giá trị bền vững cho mọi thời đại. Tiểu thuyết Mưa đỏ của Chu Lai, bằng nghệ thuật văn chương, đã khắc họa sinh động hình tượng thế hệ thanh niên Việt Nam thời chống Mỹ - một thế hệ sống đúng với lý tưởng, đạo đức và bản lĩnh mà Hồ Chí Minh hằng mong muốn.
Bồi dưỡng thế hệ trẻ trở thành những công dân vừa “hồng” vừa “chuyên”, có lý tưởng, có đạo đức, có tri thức và nghị lực - đó chính là cách tốt nhất để thực hiện di huấn của Hồ Chí Minh. Tuổi trẻ Trường Cao đẳng Bình Phước nâng cao trách nhiệm, tiếp nối lý tưởng của cha anh, thực hiện di huấn của Hồ Chí Minh, quyết tâm xây dựng nhà trường phát triển, hướng đến mục tiêu đất nước giàu mạnh, dân chủ và văn minh./.

Tác giả: Nguyễn Văn Dũng
- Phòng Thanh tra và Đảm bảo chất lượng, Trường Cao đẳng Bình Phước.